Dünyada Yıkanma Kültürü

Her ne kadar Avrupa ve dünyanın pek çok bölgesinde temizlenme alışkanlığının bulunmadığı orta çağ gibi dönemler yaşanmış olsa da, Antik Yunan’da MÖ 1. yüzyıla ait hamam izlerine rastlanılmaktadır. Mimari açıdan Roma dönemi, hamamların tarz kazandığı bir dönemdir. Roma'da, MÖ 33 yılı itibariyle 170 adet hamam bulunduğu kayıt altına alınmıştır. Yüzme havuzu, dönemin ihtişamını yansıtan heykeller, kütüphane ve büyük bir bahçeden oluşan hamamlarda spor yarışmaları da tertip edilmekteydi.

Mezopotamya, Babil, eski Mısır ve Hindistan’da yıkanmak için bazı yapılar inşa edilmiş, ancak hamam olarak nitelendirilebilecek yapılar ilk olarak Roma döneminde ortaya çıkmıştır. Alttan ısıtmalı bir çeşit kalorifer sistemiyle ısınan bu yıkanma tesisleri Roma hamamı olarak anılmaktadır. 

Her ne kadar temeli Romalılar döneminde atılmış olsa da, bugün dünyada hamam kültürü denilince akla Türk hamamı (Turkish bath) gelmektedir.

Osmanlı'da Hamam Kültürü

Anadolu’da bulunan hamamlara baktığımızda doğal ve ısıtma yoluyla hizmet veren iki tür hamama rastlarız. Doğal su kaynağının kullanıldığı hamamlara kaplıca, şifalı olduğu bilinen ve içilen suların bulunduğu hamamlara ise içmece ismi veriliyor. Hamamlar doğum, evlilik ve ölüm gibi sosyal yaşamda yeri olan ritüeller için de kullanılagelmiştir. Anadolu'da metruk halde kaderine terkedilmiş bir çok hamam bulunduğu gibi, hala hizmet vermekte olan yüzlerce yıllık tarihi hamamlar da bulunmaktadır.

Orta Asya’dan bu yana var olan temizlik alışkanlıklarının sürdürüldüğü Osmanlı devrinde çok sayıda hamam yaptırıldığı görülmektedir. Osmanlı tarihine baktığımızda hamamların fethedilen yerlerde öncelikli olarak inşa ettirilen yapılardan olduğunu görmekteyiz.

Geleneksel Türk Hamamları;

• Camegah (soyunma yeri)
• Soğukluk (peştamal değiştirilen ve kurutma işlemi yapılan yer)
• Sıcaklık (yıkanılan yer)
bölümlerinden oluşmaktadır. Gündelik hayatın vazgeçilmez bir öğesi olan hamamlar, bedensel ve ruhsal arınmanın sağlandığı yerler olarak varlığını sürdürmektedir.

Anadolu'da Cuma akşamları, düğün günleri ve dini bayramların arife günleri hamama gitme geleneği halen sürdürülmektedir. Kadınların da erkekler kadar ilgi gösterdikleri hamamlar, özellikle bayram arefelerinde yaşanan yoğunluk nedeniyle sabaha kadar açık tutulurlar.